Transformative Leaders: Manmohan Singh and Economic Milestones in India.परिवर्तनवादी नेते: मनमोहन सिंग आणि भारतातील आर्थिक टप्पे

            पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी आज राज्यसभेत माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांचे अर्थव्यवस्थेतील मार्गदर्शन आणि योगदानाची कबुली देत त्यांचे कौतुक केले. पंतप्रधान मोदींनी लोकसभा निवडणुकीपूर्वी निवृत्त होणाऱ्या सदस्यांना शुभेच्छा दिल्या आणि सिंग यांचे नेतृत्व, प्रेरणा आणि आर्थिक पुढाकार यावर प्रकाश टाकला. वैचारिक मतभेद हे तात्पुरते असतात यावर त्यांनी भर दिला.

महत्त्वाचे मुद्दे:

• पंतप्रधान मोदींनी माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांच्या योगदानाचे कौतुक केले.

• आजच्या अधिवेशनात त्यांनी निवृत्त होणाऱ्या सदस्यांना शुभेच्छा दिल्या.

• पंतप्रधान मोदींनी सिंग यांची उपस्थिती मान्य केली आणि भारताच्या अर्थव्यवस्थेतील त्यांच्या भूमिकेवर चर्चा केली.

           1991 मध्ये मनमोहन सिंग यांनी अर्थमंत्री म्हणून देशाला आर्थिक सुधारणांकडे नेले तेव्हा पंतप्रधान मोदींनी त्यांच्या भाषणात भारताच्या आर्थिक संकटाचा संदर्भ दिला. त्या वेळी, देशाला परकीय चलनाच्या गंभीर संकटाचा सामना करावा लागला, ज्यामध्ये केवळ 20 दिवसांच्या आयातीसाठी पुरेसा साठा होता. पीएम मोदींनी त्या काळात भारत आणि श्रीलंकेच्या आर्थिक परिस्थितीमध्ये समांतर केले.

सिंग यांचा कार्यकाळ:

        पंतप्रधान नरसिंह राव यांच्या सरकारमध्ये अर्थमंत्री म्हणून सिंग यांनी राव यांच्या सहकार्याने महत्त्वपूर्ण आर्थिक सुधारणा लागू केल्या.या सुधारणांमुळे भारतीय अर्थव्यवस्थेत मोठी उलथापालथ झाली, परकीय चलनाचा साठा स्थिर झाला आणि आर्थिक उदारीकरण सुरू झाले.सिंग यांचा 2004 पासूनचा पंतप्रधान म्हणून कार्यकाळ हा भारतीय अर्थव्यवस्थेसाठी सुवर्णकाळ ठरला. तत्कालीन अर्थमंत्री पी. चिदंबरम यांच्यासोबत हातमिळवणी करून सिंग यांनी 2007 मध्ये ऐतिहासिक 9% वाढीसह 8-9% असा उल्लेखनीय GDP वाढीचा दर गाठला.

आर्थिक सुधारणा:

         सिंग यांच्या कार्यकाळात मूल्यवर्धित कर (व्हॅट) प्रणाली लागू करण्यात आली, कर रचना सुलभ झाली आणि व्यवसाय आणि उद्योगाला चालना मिळाली.आर्थिक विकासाला चालना देण्यासाठी 2006 मध्ये विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ) स्थापन करण्यात आले.नरसिंह राव यांच्या सरकारने अर्थमंत्री म्हणून सिंग यांच्यासमवेत 1991 चा अर्थसंकल्प मांडला, भारतीय अर्थव्यवस्था उदार केली आणि परदेशी गुंतवणुकीसाठी दरवाजे उघडले.

बाजारावर परिणाम:

          सिंग यांच्या आर्थिक धोरणांमुळे शेअर बाजारात लक्षणीय वाढ झाली. त्यांच्या कार्यकाळात, सेन्सेक्समध्ये लक्षणीय वाढ झाली, 2004 मध्ये 4962 अंकांवरून 2014 मध्ये 24,717 अंकांवर पोहोचला.

सारांश, पंतप्रधान मोदींनी मनमोहन सिंग यांना  संकट व्यवस्थापनापासून ते शाश्वत वाढ आणि उदारीकरणापर्यंत भारताच्या आर्थिक परिदृश्याला आकार देण्यामध्ये मोदींची महत्त्वपूर्ण भूमिका अधोरेखित करते. सिंग यांचा वारसा आर्थिक धोरणकर्ते आणि नेत्यांना प्रेरणा देत आहे.